نقش شبکه‌های اجتماعی علمی در رؤیت‌پذیری پژوهشگران و افزایش استنادات آثار پژوهشی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشجوی دکتری، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

هدف: رؤیت‌پذیری یکی از مهم‌ترین سنجه‌‌های قابل اندازه‌گیری انتشارات علمی وبی و ‌از ‌شاخص‌های ‌تعیین‌کننده ‌توسعه‌ علمی ‌در ‌جوامع علمی است که می‌تواند به طور قابل توجهی، میزان استنادات آثار پژوهشی را افزایش دهد. یکی از ابزارهای پژوهشی که منجربه اشتراک‌گذاری و افزایش رویت و استنادات مقالات می‌شود، شبکه‌های اجتماعی علمی است. در واقع شبکه‌های اجتماعی برای برقراری ارتباطات علمی، اشتراک دانش، و انتشار بروندادهای پژوهشی استفاده می‌شوند که با استفاده از نشانگرها و شاخص‌های عملکردی خود می‌توانند میزان رؤیت‌پذیری مقالات و انتشارات را بالا ببرند. از این‌رو، هدف پژوهش حاضر واکاوی نقش شبکه‌های اجتماعی علمی در رویت‌پذیری پژوهشگران و افزایش استنادات آثار پژوهشی است.
روش‌: پژوهش حاضر یک تحقیق مروری بوده که با رویکرد کتابخانه‌ای و اسنادی تدوین شده است. جامعه آماری پژوهش، منابع چاپی و الکترونیکی در زمینه علم‌‎سنجی و آلتمتریکس هستند.
یافته‌ها: نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که با ظهور ابزارهای وب2 ازجمله شبکه‌های اجتماعی و دسترسی آزاد به انواع بروندادهای علمی در وب و محدودیت‌های روش‌‎ها و شاخص‌های سنّتی مبتنی بر استناد همچون کتاب‌سنجی
و علم‌سنجی، سنجه‌های جایگزین نظیر سنجه‌های شبکه‌های اجتماعی علمی و آلتمتریکس ظهور پیدا کردند که در کنار شاخص‌های سنّتی مبتنی بر استناد، برای بررسی اثرگذاری تولیدات علمی در محیط وب اجتماعی استفاده می‌شوند. در میان سنجه‌های جایگزین یا شاخص‌های مبتنی بر شبکه اجتماعی، شبکه‌های اجتماعی علمی ازجمله فضاها برای معرفی و دیده شدن آثار علمی محسوب می‌‌شوند که همانند پایگاه‌های استنادی، امکان بررسی میزان استفاده از یک منبع یا اثر را فراهم می‌کنند و معرفی آثار پژوهشگران در آنها، به افزایش رؤیت‌پذیری بروندادهای علمی و به دنبال آن، افزایش استناد به تولیدات علمی منجر می‌‌شود. در این میان شبکه‌‌های اجتماعی علمی ریسرچ‌گیت، آکادمیا، مندلی و گوگل اسکولار به عنوان شاخص‌های جایگزین می‌توانند تاثیر بسیار مثبتی بر میزان بارگیری، استناد و در نتیجه ‌رؤیت‌پذیری داشته باشند.
نتیجه‌گیری: استفاده از شبکه‌‌ها‌‌ی اجتماعی علمی می‌‌تواند در ارتقای دانش، برقراری ارتباط و تبادلات علمی
بین پژوهشگرا‌‌ن موثر باشد؛ بنابراین لازم است که با برگزاری کارگاه‌های آموزشی و اتخاذ سیاست‌های نوین توسط سیاستگذاران حوزه ارزیابی علمی، پژوهشگران به حضور بیشتر در شبکه‌های اجتماعی علمی و تسهیم آثار علمی خود در این فضاها ترغیب شوند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Scientific Social Networks in Researchers' Visibility and Increasing Citations of Research Works

نویسندگان [English]

  • Zeynab Siami
  • Iman Narimani
PhD. Student, Department of Knowledge and Information Science, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

Purpose: Visibility is one of the most important measurable metrics for scientific web publications and a key indicator of scientific development within research communities. It can significantly enhance the citation rates of research works. One of the research tools that enhances the sharing, visibility, and citation of articles is scientific social networks. In fact, social networks are utilized to facilitate scientific communication, share knowledge, and disseminate research outputs. This can enhance the visibility of articles and publications by leveraging performance metrics and indicators. Therefore, the aim of the present study is to investigate the role of scientific social networks in enhancing researchers' visibility and increasing the citations of their research works.
Method: The present study was a review conducted using a library and documentary approach. The statistical population of the study consists of both print and electronic resources in the fields of scientometrics and altmetrics.
Findings: The results of the study indicate that the emergence of Web 2.0 tools, including social networks and free access to various types of scientific outputs online, has highlighted the limitations of traditional citation-based methods and indicators, such as bibliometrics and scientometrics. As a result, alternative indicators, including scientific social network indicators and altmetrics, have emerged. These new metrics, in conjunction with traditional citation-based indicators, are utilized to assess the impact of scientific productions within the social web environment. Among alternative indicators, particularly social network-based indicators, scientific social networks serve as platforms for showcasing and enhancing the visibility of scientific works. Similar to citation databases, these networks allow for the examination of how frequently a source or work is utilized. By featuring researchers' contributions, scientific social networks significantly boost the visibility of their outputs, which, in turn, leads to an increase in the citation of scientific productions. Meanwhile, scientific social networks such as ResearchGate, Academia.edu, Mendeley, and Google Scholar can serve
as valuable alternative indicators that positively influence the rates of downloads, citations, and, consequently, overall visibility.
Conclusion: The use of scientific social networks can effectively promote knowledge, facilitate communication, and enhance scientific exchanges among researchers. Therefore, it is essential to hold educational workshops and implement new policies by policymakers in the field of scientific evaluation. These initiatives should encourage researchers to engage more actively in scientific social networks and share their work within these platforms.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Scientometrics
  • Altmetrics
  • Citation
  • Visibility
  • Scientific Social Networks
ابراهیمی، سعیده (1391). بررسی رابطه عامل هم‌رنگی استنادی در سه سطح هنجاری، اطلاعاتی و همانندسازی با الگوهای رفتار استنادی نویسندگان حوزه‌های علوم اجتماعی و انسانی ایران. رساله دکتری، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی. دانشکده علوم‌تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز.
ابراهیمی، سعیده؛ ستاره، فاطمه؛ حسین چاری، مسعود (1401). بررسی رابطه بین سنجه‌های رؤیت‌پذیری و ذخیره با شاخص استناد در نظام آلتمتریکس پلاس. پردازش و مدیریت اطلاعات. 31(3)، ص 693-693.
https://doi.org/10.35050/JIPM010.2016.011
اسدی، حمیده؛ نقشینه، نادر؛ نظری، مریم (1394). بررسی شبکه‌های اجتماعی علمی به‌عنوان ابزاری جایگزین یا مکمّل در ارزیابی پژوهشگران ایرانی. پژوهشنامه علم‌سنجی، 1(2)، ص71-84. https://doi.org/10.22070/rsci.2016.383
اسماعیل‌پور بندبنی، محمد؛ بتولی، زهرا؛ رمضانی، ابوذر؛ رنجبر پیرموسی، زلیخا؛ رمضانی پاکپور لنگرودی، فاطمه (1395). ارزیابی شاخص‌‌های آلتمتریک در میزان استناد به مقالات دانشگاه علوم پزشکی گیلان. مدیریت اطلاعات سلامت، 13(5)، ص367-372.
اصنافی، امیر؛ رحمانی، مهدی (2016). تأملی بر نقش شبکه‌های اجتماعی تحقیقاتی در توسعه فعالیت‌های علمی پژوهشگران. نقد کتاب اطلاع‌رسانی و ارتباطات، 3(11)، ص272-253.
اعظمی، محمد (1392). گزارشی از همایش کتابخانه و مردم (کرمان). نشریه الکترونیکی انجمن کتابداری و اطلاع‌‌رسانی ایران شاخه خراسان، شماره 3-4. قابل دسترس در:                                            https://B2n.ir/z69971
امرائی، مریم (1399). رابطه بین رؤیت‌‌پذیری در شبکه‌‌های اجتماعی علمی و استناد به مقاله‌‌های علمی نمایه شده در پایگاه استنادی وب آو ساینس: دیدگاه اعضای هیأت علمی حوزه فنی و مهندسی دانشگاه های رتبه برتر کشور. پایان‌نامه کارشناسی ‌ارشد. گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه‌ الزهراء.
بتولی، زهرا (1391ب). قابلیت‌های شبکه اجتماعی ریسرچ‌گیت برای پژوهشگران. گفتمان علم و فناوری، 1(2)، ص59-68.
بتولی، زهرا (1392). معرفی قابلیت‌‌های شبکه‌‌های اجتماعی آکادمیا برای پژوهشگران. ارتباط علمی، 27(3).
بتولی، زهرا؛ جنوی، المیرا؛ نادی راوندی، سمیه (1395). تاثیر شاخص‌های ریسرچ‌گیت بر افزایش میزان استناد مقاله‌های برتر پزشکی بالینی وب آو ساینس: مقالات پژوهشگران ایران و ترکیه. مدیریت اطلاعات و دانش‌شناسی، 3(2)،
ص83- 93.
بتولی، زهرا؛ نظری، مریم (1393). بررسی قابلیت‌های شبکه‌های اجتماعی تحقیقاتی جهت تسهیل فعالیت‌های پژوهشی از منظر پژوهشگران حوزه‌ علوم پژشکی ایران. پیاورد سلامت، 8(4)، ص316-331.
بتولی، زهرا (1391 الف). عضویت در شبکه‌‌های اجتماعی تحقیقاتی راهی جهت افزایش تعداد استنادات. پژوهش، 12(39).
حری، عباس؛ شاهبداغی، اعظم (1383). استناد در آثار علمی: چاله‌‌ها و چالش‌‌ها. روان‌‌شناسی و علوم تربیتی، 34(2)،
ص65-95.
حری، عباس (1382). تحلیل استنادی. در: دایره‌المعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی. تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
حسن‌زاده، محمد؛ بقایی، سولماز؛ نوروزی چاکلی، عبدالرضا (1387). هم‌تألیفی در مقالات ایرانی مجالت ISI در طول سال‌های 1989 تا 2005 و رابطه آن با میزان استناد به آن مقالات. سیاست علم و فناوری، شماره 4، ص11-19.
حیدری، غلام‌رضا (1390). پیش‌فرض‌های معرفت‌شناختی علم‌سنجی. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 14(1)، ص71- 96.
داورپناه، محمدرضا (1386). چالش‌‌های علم‌‌سنجی در علوم انسانی در مقایسه با سایر حوزه‌‌های علم. مطالعات تربیتی و روانشناسی، شماره 30، ص125-146.
رضایی شریف‌آبادی، سعید (1378). تأثیر اینترنت بر فرآیند پژوهش: مروری بر متون و مطالعات انجام شده در اینترنت، جنبه‌های نظری و کاربردی آن (در کتابخانه‌ها و مراکز آموزشی و تحقیقاتی). تهران: نشر کتابدار.
رضایی‌نژاد، مینا (1400). نقش شبکه‌‌های اجتماعی علمی (ریسرچ‌گیت، لینکدین، مندلی و...) در مولفه‌‌های اشتراک دانش در بین کتابداران: مطالعه موردی، کتابداران کتابخانه‌‌های عمومی شهرستان اصفهان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه قم.
زند، سهیلا (1398).‌ بررسی ‌فعالیت‌های ‌اعضای ‌هیأت‌ علمی ‌دانشگاه ‌الزهرا ‌در ‌شبکه‌های ‌اجتماعی‌ علمی ریسرچ‌گیت و تأثیر آن‌ در ‌پایگاه ‌استنادی‌ اسکوپوس‌ و‌ موتور جستجوی‌ گوگل‌ اسکولار (مطالعه ‌آلتمتریکس‌). پایان‌‌نامه کارشناسی ارشد. گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه‌ الزهراء.
ستاره، فاطمه (1394). مطالعه نقش میانجی‌‌گری سنجه‌‌های ذخیره، بحث و توصیه در رابطه بین شاخص‌‌های رؤیت‌‌پذیری و استناد در نظام سنجه‌‌های جایگزین پلاس. پایان‌‌نامه کارشناسی ارشد. گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شیراز.
سلیمی، الهام (1395). بررسی میزان حضور پژوهشگران پرتولید ایرانی در شبکه اجتماعی علمی ریسرچ‌گیت و پایگاه استنادی اسکوپوس با روش آلتمتریکس. پایان‌‌نامه کارشناسی ارشد. گروه علم اطلاعات و دانش‌‌شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه الزهرا(س).
صفری، محدثه (1398). تحلیل عوامل مؤثر بر میزان استناد مقالات اعضای هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد با استفاده از روش تحلیل مؤلفه‌‌های اصلی. پایان‌‌نامه کارشناسی ارشد. گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه الزهراء.
عرفان‌منش، محمدامین (1395). حضور مقاله‌‌های بین‌المللی ایرانی علم اطلاعات و کتابداری در رسانه‌‌های اجتماعی: مطالعه آلتمتریک. پردازش و مدیریت اطلاعات، 32(2)، ص349-373.
https://doi.org/10.35050/JIPM010.2017.045
عرفان‌منش، محمدامین؛ اصنافی، امیررضا؛ ارشدی، هما (1394). دانشگاه‌‌ها و موسسات پژوهشی کشور در ریسرچ گیت: مطالعه آلتمتریکس. دانش‌‌شناسی، 8(30)، ص 59-72.
فیض‌‌آبادی، منصوره؛ وزیری، اسماعیل؛ حاصلی، داود (1396). تحلیل عوامل مؤثر بر استناد به مقالات مروری نظام‌مند حوزه پزشکی ایران. مدیریت سلامت، 68(20)، ص 86-89.
قربانی، نرگس؛ مومنی، مرجان؛ قربانی، راهب؛ باب‌‌الحوائجی، فاطمه (1396). حضور محققان ایرانی در شبکه‌های اجتماعی علمی: مطالعه موردی اعضای هیأت علمی دانشگاهای علوم پزشکی سمنان. مدیریت اطلاعات سلامت، 14(16)، ص260-266.
منصوریان، یزدان (1389). افراط و تفریط در استناد. قابل دسترس در: https://www.lisna.ir/Note/4097
میری، ‌انیس (1397). مطالعه ‌وضعیت ‌مدیریت ‌دانش ‌شخصی ‌اعضای‌ هیئت ‌علمی رشته ‌علم ‌اطلاعات‌ و دانش‌شناسی ایران جهت ‌فعالیت ‌در ‌شبکه‌های ‌اجتماعی. رساله ‌دکتری. گروه علم اطلاعات و دانش‌‌شناسی، دانشگاه ‌پیام‌نور مشهد.
نصیبی، حامد (1398). بررسی وضعیت شاخص‌‌های ریسرچ گیت اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و ارتباط آن با شاخص‌‌های استنادی اسکوپوس. پایان‌‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی- درمانی شهید بهشتی.
نظریان، سعید؛ عطاپور، هاشم؛ نوروزی‌ چاکلی، عبدالرضا (1391). استناد بالای مقالات چندنویسنده ایرانی در مقایسه با مقالات تک‌نویسنده: آیا آن مربوط به خوداستنادی در زمانی است؟ پژهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 27(4)،
ص945-960.
نوروزی چاکلی، عبدالرضا؛ طاهری، ملیحه؛ ساروخانی، زهرا (1393). علم‌سنجی: مفاهیم نظری و عملی. در: ششمین همایش سراسری اتحادیه انجمن‌های علمی دانشجویی کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران. تهران: کتابدار.
نیکوحرف، مهری (1399). بررسی میزان استفاده پژوهشگران دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم در شبکه‌های اجتماعی آکادمیا و ریسرچ‌گیت. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام نور واحد قم.
یعقوبی ملال، نیما (1395). تعامل و انگیزه‌های اطلاعاتی دانشمندان در شبکه حرفه‌ای ریسرچ‌گیت. پژوهشنامه علم‌سنجی، 2(3)، ص43-56.                                                     https://doi.org/10.22070/rsci.2016.468
Ajiferuke, I., Lu, K. & Wolfram, D.A. (2010). Comparison of citer and citation‐based measure outcomes for multiple disciplines. J Am Soc Inf Sci Technol, 61(10), p. 2086–96.  
https://doi.org/10.1002/asi.21383
Ale Ebrahim, N., Salehi, H., Embi, M.A., Habibi Tanha, F. & et al. (2013). Effective Strategies for Increasing Citation Frequency. International Education Studies, 6(11), p. 93-99.
Bar-Ilan, J., Haustein, S., Peters, I., Priem, J., shema, H. & Terliesner, J. (2012). Beyond citations: scholars’ visibility on the social web. In: 17th international conference on science and technology indicators. https://doi.org/1205.5611
Bornmann, L. (2014). Alternative metrics in scientometrics: A meta-analysis of research into three altmetrics. Journal of educational sciences and research.    
https://doi.org/10.48550/arXiv.1407.8010
Bortoli, S., Bouquet, P. & Palpanas, T. (2009). Social networking: Power to the people. In: Papers presented in W3C Workshop on the Future of Social Networking Position, January, Barcelona.
Boyack, K.M. & Klavans, R. (2005). Predicting the importance of current papers. In: Ingwersen, P. & Larsen, B. (Eds), Proceedings of the 10th international conference of the international society for scient metrics and informetric. Stockholm: Karolinska university press, p. 335-342.
Boyd, D.M. & Ellison, N.B. (2007). Social network sites: Definition, history, and scholarship. Journal of Computer-Mediated Communication, 13(1), p. 210-230.    
https://doi.org/10.1111/j.1083-6101.2007.00393.x
Brown, M. (2014). Is Almetrics an Acceptable Replacement for Citation Counts and the Impact Factor? The Serials Librarian, 67(1), p. 27-30.
Buschman, M. & Michalek, A. (2013). Are Alternative Metrics Still Alternative? Bulletin of the American Society for Information Science and Technology, 39(4), p. 35-39.
Campanario, J.M. (2003). Citation analysis. Int Encycl Inf Libr Sci. no. 2.
Darling, E.S., Schiffman, D., Cote, I.M. & Drew, J.A. (2013). The role of Twitter in the life cycle of a scientific publication. URL=https://arxiv.org/ftp/arxiv/ papers/1305/1305.0435.pdf
Ebrahim, N.A., Salehi, H., Embi, M.A., Tanha, F.H., Gholizadeh, H. & Motahar, S.M. (2014). Visibility and citation impact. International Education Studies, 7(4), p. 120-125.
https://doi.org/10.5539/ies.v7n4p120
Falagas, M.E., Zarkali, A., Karageorgopoulos, D.E., Bardakas, V. & Mavros, M.N. (2013). The Impact of Article Length on the Number of Future Citations: A Bibliometric Analysis of General Medicine Journals. PLoS ONE, 8(2), p. 1-8. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0049476
Giglia, E. (2011). Academic social networks: it’s time to change the way we do research. European journal of physical and rehabilitation medicine, 47(2), p. 345-9.
Gruzd, A., Staves, K. & Wilk, A. (2012). Connected scholars: Examining the role of social media in research practices of faculty using the UTAUT model. Comput Human Behav, 28(6), p. 2340-50. https://doi.org/10.1016/j.chb.2012.07.004
Kelly, B. & Delasalle, J. (2012). Can LinkedIn and Academia.edu Enhance MásBleda to Open Repositories? Paper Presented at OR2012: The 7th International Conference on Open Repositories, Edinburgh, Scotland.
Kumar Das, A. & Mishra, S. (2014). Genesis of Altmetrics or Article-level Metrics for Measuring Efficacy of Scholarly Communications: Current Perspectives. Scientometric Research, 3(2).
Leimu, R. & Koricheva, J. (2005). Does Scientific Collaboration Increase the Impact of Ecological Articles? BioScience, 55(5), p. 438-443.       
https://doi.org/10.1641/0006-3568(2005)055[0438:DSCITI]2.0.CO;2
MacRoberts, M.H. & MacRoberts, B.R. (2010). Problems of citation analysis: A study of uncited and seldom‐cited influences. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 61(1), p.1-12. https://doi.org/10.1002/asi.21228
Madhusudhan, M. (2012). Use of social networking sites by research scholars of the University of Delhi: A study. Int Inf Libr Rev., 44(2), p. 100-113. https://doi.org/10.1016/j.iilr.2012.04.006
Priem, J., Taraborelli, D., Groth, P. & Neylon, C. (2010). Altmetrics: a manifesto.      
URL= https://digitalcommons.unl.edu/scholcom/185/
Shrivastava, R. & Mahajan, P. (2015). Relationship amongst ResearchGate altmetric indicators and Scopus bibliometric indicators: The case of Panjab University Chandigarh (India). New Library World, 116(9-10), p. 564-77.
Stewart, J.A. (1983). Achievement and scriptive processes in recongnition of scientific articles. Social forces, 62(1), p. 166-189.
Tammaro, A. (2014). Altmetrics in the humanities: perceptions of Italian scholars. Libraries in the digital age, 101(2), p.1419-1430. https://doi.org/10.1007/s11192-014-1261-3
Taylor, M. (2013). Exploring the Boundaries: How Altmetrics Can Expand Our Vision of Scholarly Communication and Social Impact. Information Standards Quarterly, 25(2), p. 27-32.
Van Noorden, R. (2017). The science that’s never been cited. Nature, no. 552, p. 162-164.         
https://doi.org/10.1038/d41586-017-08404-0
Vanclay, J.K. (2013). Factors affecting citation rates in environmental science. Informetrics, 7(2),
p. 265-271. https://doi.org/10.1016/j.joi.2012.11.009
Yoshikane, F., Suzuki, Y., Arakawa, Y., Ikeuchi, A. & Tsuji, K. (2013). Multiple Regression Analysis between Citation Frequency of Patents and their Quantitative Characteristics. Procedia - Social and Behavioral Sciences, no. 73, p. 217-223. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.02.044
Zheng, J., Zhao, Z.Y., Zhang, X., Chen, D.Z., Huang, M.H., Lei, X.P., Zhang, Z.Y. & Zhao, Y.H. (2012). International scientific and technological collaboration of China from 2004 to 2008: A perspective from paper and patent analysis. Scientometrics, 91(1), p. 65-80.         
https://doi.org/10.1007/s11192-011-0529-0