به‌کارگیری رویکرد علم‌سنجی به‌منظور تجزیه و تحلیل مطالعات تخصیص بهینه کاربری اراضی در سیستم‌ اطلاعات مکانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

پژوهشگاه هوافضا، وزارت عتف

چکیده

هدف: بهینه‌سازی تخصیص کاربری اراضی به‌عنوان یک حوزه میان‌رشته‌ای، به کمک سیستم اطلاعات مکانی (GIS) نقش مهمی را در مدیریت منابع طبیعی، برنامه‌ریزی شهری و ایجاد توسعه پایدار ایفا می‌کند. هدف این پژوهش بهره‌گیری از رویکرد علم‌سنجی به منظور بررسی وضعیت مقالات علمی منتشر شده است تا بینشی جامع و دقیق از روندها، مفاهیم کلیدی و روش‌های پرکاربرد در پژوهش‌های این زمینه را ارائه دهد و مسیرهای آتی را برای توسعه علمی و عملی این حوزه روشن سازد.

روش: این مطالعه با استفاده از داده‌های استخراج‌شده از پایگاه علمی Web of Science، مجموعه‌ای متشکل از 584 مقاله را بررسی کرده است که بین سال‌های 1991 تا 2024 منتشر شده‌اند. تحلیل‌های آماری داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار Excel انجام شده و روندهای انتشار، توزیع جغرافیایی مقالات و ناشران فعال مشخص شده است. علاوه بر این، نرم‌افزار VOSviewer برای شناسایی کلمات کلیدی پرتکرار، خوشه‌بندی و تحلیل ساختار موضوعی آن‌‌ها به کار گرفته شده است.

یافته‌ها: نتایج نشان می‌دهد که از سال 2010 به بعد تولید مقاله در زمینه بهینه‌سازی تخصیص کاربری اراضی مورد توجه بیشتری قرار گرفته است و این تولید تا سال 2022 نیز روند افزایشی داشته است. در این راستا، کشورهای چین، ایالات متحده آمریکا و ایران به ترتیب با ارائه 302، 103 و 41 مقاله، بیشترین سهم تولید علم را در این زمینه داشته‌اند. از میان ناشران نیز، انتشارات Elsevier با انتشار بیش از 38 درصد مقالات، فعال‌ترین ناشر در این زمینه بوده است. همچنین، شناسایی کلمات کلیدی نشان داد که واژه GIS پرتکرارترین عبارت بوده و الگوریتم‌های فراابتکاری مانند الگوریتم ژنتیک، بهینه‌سازی ازدحام ذرات و بهینه‌سازی کلونی مورچه‌ها به‌عنوان روش‌های رایج حل مسائل پیچیده بهینه‌سازی تخصیص کاربری اراضی به کار گرفته شده‌اند. خوشه‌بندی کلمات کلیدی نیز چهار حوزه اصلی را مشخص کرد که شامل الگوریتم‌های فراابتکاری، مدل‌سازی مکانی، بهینه‌سازی چندهدفه و تخصیص منابع در سیستم‌های اطلاعات مکانی می‌شود.

نتیجه‌گیری: یافته‌های این پژوهش روند رو به رشد پژوهش در زمینه تخصیص بهینه کاربری اراضی را نشان می‌دهد. همچنین کشورها و انتشارات فعال در این زمینه را مشخص می‌کند. علاوه بر این روش‌های رایج مورد استفاده در این زمینه را که شامل الگوریتم‌های فراابتکاری مانند الگوریتم ژنتیک هستند، معرفی می‌کند. بدین ترتیب، این پژوهش می‌تواند به‌عنوان مرجعی ارزشمند در مطالعات آتی بهینه‌سازی تخصیص کاربری اراضی مورد استفاده پژوهشگران قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Applying a Scientometrics approach to analyze studies of optimal land use allocation in a spatial information system

نویسندگان [English]

  • nadia Abbaszadeh Tehrani
  • Maryam Zolfigol
  • Milad Janalipour
Aerospace Research Institute, Ministry of Science, Research, and Technology
چکیده [English]

Purpose: Land use allocation optimization, as an interdisciplinary field, plays an important role in natural resource management, urban planning and sustainable development with the help of spatial information systems (GIS). The aim of this study is to use Scientometrics approach to examine the status of published scientific papers to provide a comprehensive and accurate insight into trends, key concepts, and commonly used methods in research in this field and to clarify future directions for the scientific and practical development of this field.

Method: This study, using data extracted from the Web of Science database, examined a collection of 584 papers published between 1991 and 2024. Statistical analyses of the data were performed using Excel software and publication trends, geographical distribution of papers, and active publishers were determined. In addition, VOSviewer software was used to identify frequent keywords, clustering, and analyze their thematic structure.

Findings: The results show that since 2010, the production of papers in the field of land use allocation optimization has received more attention and this production has been increasing until 2022. In this regard, China, the United States of America and Iran have had the largest share of scientific production in this field, presenting 302, 103 and 41 papers, respectively. Among the publishers, Elsevier Publishing has been the most active publisher in this field, publishing more than 38 percent of the papers. Also, the identification of keywords showed that the word GIS is the most frequent phrase and metaheuristic algorithms such as genetic algorithm, particle swarm optimization and ant colony optimization have been used as common methods for solving complex land use allocation optimization problems. Keyword clustering also identified four main areas, which include metaheuristic algorithms, spatial modeling, multi-objective optimization and resource allocation in spatial information systems.

Conclusion: The findings of this study show the growing trend of research in the field of optimal land use allocation. It also identifies the active countries and publications in this field. In addition, it introduces the common methods used in this field, which include meta-heuristic algorithms such as genetic algorithms. Thus, this study can be used as a valuable reference in future studies of land use allocation optimization by researchers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Scientometrics
  • Optimization
  • Allocation
  • Land Use
  • Spatial Information System
  • Metaheuristic Algorithms